آرشیو شماره‌های مجله

آرشیو شماره‌های مجله
لطفا برای دریافت شماره‌های مجله روی عکس کلیک کنید

۱۳۹۳ خرداد ۸, پنجشنبه

گرامافون

فرهنگسرای اقلیت: باشگاه نویسندگان (شماره هفتم، شهریور و مهر 92)


گرامافون
و همان آهنگ،
تکرار
تکرار
تکرار
و خاطراتی که،
گلویت را چنگ می‌زنند.
مثل اولین بوسه‌هایمان
...
و من انگار شده‌ام
مثلِ روزهای اولمان
دوباره بهانه می‌گیرم برای 
فتح گوشه گوشه‌ی تن‌ات
و ...
عطرِ تسلیم شدن‌های تو
فاطیما


۱۳۹۳ خرداد ۱, پنجشنبه

اقلیت یازدهم منتشر شد

شماره یازدهم از دوماهنامه اقلیت (فروردین و اردیبهشت 93) منتشر شد


در این شماره می‌خوانید:

سرمقاله: خیابان‌های ناامن این شهر
مقاله‌ای از الف

پرونده: فرهنگ دگرباش‌ستیزی
پرونده‌ای به مناسبت روز مبارزه با
همجنسگراستیزی و تراجنسیتی‌ستیزی (آیداهوت)
با یادداشت‌هایی خواندنی از آرشِ سعدی، صدرا اعتمادی،
واراند، هوداد، بهروز زانیار و سعید واقعی

پرونده ویژه: دگرباش بودن، رابطه داشتن
پرونده‌ی ویژه درباره رابطه گرفتن و با هم ماندن در اقلیت‌های جنسی
همراه با یازده مصاحبه خواندنی و مقالاتی در این زمینه با قلم:
آرشِ سعدی، هوداد، صدرا اعتمادی، محمد، فریبا.ف، سینا پارسا و میلاد

در این شماره همچنین می‌خوانید: 

به همراه
فرهنگسرای اقلیت

باشگاه نویسندگان
کلوپ ِ قلم اقلیت

 دفتر مقالات 
مجمع نویسندگان اقلیت

دفتر ترجمه
مجمع مترجمان اقلیت



دانلود کنید

mediafire -4.22 MB

۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۸, یکشنبه

لعنت بر مردم‌آزار

فرهنگسرای اقلیت: باشگاه نویسندگان (شماره هفتم، شهریور و مهر 92)


اول لعنت به من.
بیش باد.
با بی‌عقلی تابستون گرمم رو به یه زمستون بد تبدیل کردم
 دیگه واسه گریه کردن نیازی به آهنگ غمگین و شعرای مریم و فروغ نیست
 اشکام کم آوردن دیگه فقط قلبم گریه میکنه
یخ زدم از سرما
اما امشب داغ عشق قدیمی تازه شد
سرش رو سینه‌م بود و داشتم به آرامش می‌رسیدم
آروم آروم. آرومتر از آروم
آروم، ساکت مثل وقت طلوع آفتاب و گنگ بودن سحر و شب
فقط من و اون و صدای سکوت.
زنگ درو زدن.
رفت.
لعنت بر مردم‌آزار

بازیار


۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۷, شنبه

بیست و سه: 27 اردیبهشت روز مبارزه با دگرباش‌ستیزی

اقلیت 27 اردیبهشت (17 می)، روز مبارزه با دگرباش‌ستیزی (همجنسگراستیزی و تراجنسیتی‌ستیزی) را به همه دگرباشان جنسی تبریک می‌گوید. این روز برای ما و تمام انسان‌های آزاده روی زمین است که خسته از تبعیض جنسیتی و خشونت‌های جنسی به دنبال دنیایی سرشار از عشق و مهربانی‌اند.
اقلیت مفتخر است که به مناسبت این روز، در شماره یازدهم خود که در روزهای آینده منتشر می‌شود، پرونده‌ای خواندنی در رابطه با روز مبارزه با دگرباش‌ستیزی فراهم آورده است.

ویدیویی حدودا یک دقیقه‌ای را که توسط عده‌ای از دگرباشان جنسی داخل ایران به مناسبت روز مبارزه با دگرباش‌ستیزی تهیه شده است، می‌توانید از طریق کانال یوتیوب تماشا کنید.


۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۵, پنجشنبه

هم‌دم پیمانه

فرهنگسرای اقلیت: باشگاه نویسندگان (شماره هفتم، شهریور و مهر 92)



من از دست غمت دیوانه گشتم
به شمع روی تو پروانه گشتم

چو مخموری که از تنهایی و هجر
رفیق وهمدم پیمانه گشتم

ازآن روزی که گشتی از برم دور
مقیم گوشه ی میخانه گشتم

خیالت روز و شب در خاطرم بود
که با شعر وغزل همخانه گشتم

مرا عقلم به دل گوید ز اسرار
ز سوز عشق تو بیخانه گشتم

دگر از دست لیلای زمانه
چو مجنون در جهان افسانه گشتم

به امید وصال روی ماهت
دگر من از کسان بیگانه گشتم

بازیار


۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۴, چهارشنبه

یک روز عشقی آمده یک روز هم نیست

فرهنگسرای اقلیت: باشگاه نویسندگان (شماره هفتم، شهریور و مهر 92)


سیگار را روشن بکن دودش بکن دود
لیوان صامت را ز سم پر بکن، زود
نگاه کن بر ساعتی بر روی دیوار
تک‌تک بزن سالم نباش ای جان بیمار
مست شدی دز را ببر بالای بالا
نوبت به سیگار آمده کام گیر حالا

سرگیجه‌های دائمت بر روی پیکت
یادآوری لحظه‌ای بر روی نیمکت
یا لحظه‌ای طعم هم‌آغوشیِ بر تخت
لیوان بعدی سک بزن، کاری بکن سخت!
انگار نامد موسم مستی، فراموشی
تو مست هستی از چه باز می‌نوشی؟
درد تو آخر چیست؟ مست هستی، مست
این رو به اتمام است گرچه تکیلا هست
انگار باز هم نقش تو آدم بده بود
ای کاش دنیا به آخر می‌رسید زود

سیگار به اتمام می رسد انگار وقتی که
بحث از دعوای آن شبست و حرفی که
می‌خواست گفته شود با حال سختی
که مست بود و غمگین از آن شوربختی
که باید تمامش بکند این زندگی را
زود معشوقه گرچه عاقبت تنها نخواهد بود!

مانده فقط لیوان آخر زندگی چیست؟
یک روز عشقی آمده یک روز هم نیست!
آن را بخور، کم‌کم برو بالا و بالا
تلو تلو، تضاد در او، دیروز و حالا
لیوان رها کن، صدا آمد، شکست!
مثل قلبی که عشق در آن نشست!

رو به سمت پشت بام رو زود
گرچه حتی پله ها لغزنده بود
مست هستی با خودت بازی بکن
هر که هستی خویش را راضی بکن
ملتمس بر روی دیوارها نباش
اندکی از بالا به پایین تو بشاش
حکمتش را داد زن، کن زمزمه
فاش گو اسرار هستی با همه
زندگی یعنی کسی بود مال تو
یعنی آن روز بی‌خبر از حال تو
آه، افسوس که ته آن تیره بود
چون نباشد زندگی، جان را چه سود؟
شاش من آن انتقام از زندگیست
گرچه این هم باعث شرمندگیست

بگذریم باید کار تکمیل کرد
از همه معشوقه‌ها تجلیل کرد
باید از بالا به پایین ها پرید
مست بودیم راه را، کس ندید!!
تا که خوردی بر زمین، یادت پرید
خواب دیدی؟ نه چرا چشمم ندید؟
واقعیت بود، مغز شد منفجر
هر که دیدت بر زمین شد منزجر
باز هم گوشی در جیبت کجاست؟
روی مبل یا در پس مشروب‌هاست
باز می‌آید صدا، زنگ می‌خورد گوشی
بعد یک پیام که دشمنی یا فراموشی؟
بعد آن باز هم زنگ پشت زنگ
و پیامی که چرا جواب نمی‌دهی زرنگ؟
هان! بی‌شک بهتر از ما یافته‌ای؟
وز برای آن ما را بافته‌ای؟
و بعد باز هم زنگ می‌خورد گوشی
هی مردک با که هم آغوشی؟
و تو را بغل می‌کند پرستار و می‌گذارد
توی تختی و دنده‌هایت را می‌شمارد
تا که نیفتد از قلم جاهای شکسته شده
آه، انگار ننوشت در برگه قلب شکسته شده
و پرستارمی‌کشد پارچه سفید روی رویت
و بوی خیانت می‌شنود معشوقه از سویت
آری، گرچه مرده‌ای، خوابت نمی‌برد
هنوز منتظری که شاید سر برسد
پس شب روز و مرگ یک پایانیست بر یک شروع ناخواسته،
تو نامدی، آوردنت، شاید پدر خواسته...!

فرهود سلطانی
23 بهمن 1391


۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۱, یکشنبه

با خیالت نمی‌شود جنگید

فرهنگسرای اقلیت: باشگاه نویسندگان (شماره هفتم، شهریور و مهر 92)


با خیالت نمی‌شود جنگید، خواب شاید برابرش باشد
دست خواب از خیال خالی نیست، کاش دست برادرش باشد

توی چشمم نگاه کن آقا، حس من را چرا نمی‌فهمی؟
گرچه چیزی نگفته‌ام اما، چشم باید زبان سرش باشد

اجتماعی سرودنم کافیست، گفتن از درد بودنم کافیست
شاعر عاشق شدست و جایز نیست، فکر غم‌های دیگرش باشد

گفتم عشق عاقل است یا جانی، گفت شاعری و جوان نمی‌دانی
باید این خنده‌های طولانی، قسمت درد آورش باشد

گرچه زردم جوانه خواهم زد، گفتم اما شنید یا نشنید
باغبان فکر کرده لازم نیست، فکر گل‌های پرپرش باشد
خاموش


۱۳۹۳ اردیبهشت ۲۰, شنبه

مرده ام توی جسم سرد خودم

فرهنگسرای اقلیت: باشگاه نویسندگان (شماره هفتم، شهریور و مهر 92)


مرده ام توی جسم سرد خودم، توی قلب تو باز جان دارم
گفته‌ای چشم‌هات مال من است، دست در کار آسمان دارم

تو تلاقی اخم و لبخندی، من همیشه اسیر ترس و امیدم
دل به من داده‌ای و با این وضع، تکه‌ای سنگ مهربان دارم

چشم‌هایت دریچه‌ی کندو، زهر تلخ و کشنده‌ی لب‌هات
گرچه چشم‌هات کاسه‌ی عسل‌اند، بیشتر میل شوکران دارم

پسر دلفریب بازی‌گوش، توی دنیای من قدم بگذار
 تو شروعی دوباره‌ای یک عمر، با تو و عشق داستان دارم

باز سر می‌کنم به درد خودم ،دست در دست شیرمرد خودم
مرده‌ام توی جسم سرد خودم، توی قلب تو باز جان دارم
خاموش

۱۳۹۳ اردیبهشت ۱۹, جمعه

برای تو می‌نویسم

فرهنگسرای اقلیت: باشگاه نویسندگان (شماره هفتم، شهریور و مهر 92)


برایت از درون قلبم واژه می‌گزینم، واژه‌هایی کهنه که به تک‌تک‌شان رنگ امروز زده‌ام.
دستت را که می‌گیرم همه ناتوانی هایم را در خلسه با تو بودن فراموش می‌کنم. تو که هستی انگار «بودن» هم برایم حکمی لاجرم می‌گیرد.
برای تو می‌نویسم از صبح‌های گنگ دیروز که هنوز چشم نگشوده به چشمان غرق در خوابت خیره می‌شدم و آرزو می‌کردم که ای کاش خواب مرا ببینی. 
برای تو از تو می‌نویسم که چگونه بودنت بر هر چه بودن غلبه کرد. 
برایت از دیروز و ترس‌های مشترک‌مان می‌گویم: ترس بی تو ماندن... ترس با تو بودن
تا که خوب به یاد بیاوری که دیروز تاب با هم بودن‌مان را نداشت و سالها برای «ما» بودن جنگیدیم
گرچه همیشه نجنگیدیم... ولی هر گاه هم که نجنگیدیم پنهان شدیم.
برایت از جوانی‌ام، جوانی‌ات و هزار شوق می‌نویسم که در کشاکش این جنگ غبار گرفت.
ولی باور دارم که بهترین لحظه هایمان همان جنگیدن‌ها بوده است و بس!
برایت از امروز می‌نویسم که در پشت این چهره آرامم چه امید‌ها و چه شورهایی که نهان نیست! 
       از آغوشی که گشوده‌ایم بر باد که بیاید و ما را با خود به فردا ببرد. 
       از تمناهای دست‌هایمان به لمس مستمر آرامش
نه نشد... باید برایت از نو بنویسم...!
و به قول سید علی صالحی:
حال همه خوب است،
اما تو باور نکن
امید


۱۳۹۳ اردیبهشت ۱۷, چهارشنبه

هم‌آغوشی با رنگین‌کمان؛ درنگ مزدک زندیک در رمان «پیرهن رنگ‌رزان»

فرهنگسرای اقلیت: کتاب اقلیت (شماره هفتم، شهریور و مهر 92)


اول با خودت فکر می‌کنی که کی حال دارد بخواند این دویست و خرده‌ای صفحه را! اما اگر به هر دلیل و علتی شروعش کردی، آرزو می‌کنی که کاش زودتر به دستت می‌افتاد.
یک رمان کامل با توصیفاتی زنده و داستانی پر تعلیق و آغاز و پایانی گشاده و دو پهلو و شخصیت‌های باورپذیر و پر از سوالات و تاملات جدی و تیزبینانه و سرشار از نگاه تازه و واکاوانه. پیرهن رنگرزان چنین رمانی است. جدی، پر مساله و کِشنده که خواننده را مدام به بازنگری مبانی فکری‌اش و نگریستن از زوایای تازه وا می‌دارد و به همین دلیل هم مخاطبش باید جدی باشد. باید جدی بگیردش. 
پیرهن رنگرزان داستان سپهر است. سپهر زنده‌رودی (توجه داریم که یکی از معانی رود، پسر است) که در وین موسیقی می‌خواند و در دانشگاهش با پسری ترک‌تبار آشنا می‌شود. با هم زندگی می‌کنند به خوشی که یکباره بین‌شان جدایی می‌افتد. سپهر برمی‌گردد ایران و در طی ماجراهایی مجبور می‌شود یا واداشته می‌شود که در نحوه‌ی نگاهش، چگونگی حل مساله در زندگانی‌اش، چون و چرا کند، همه چیز و جای ذهنش را زیر و رو کند تا مگر خودش را دوباره بیابد و نیز راهی را که با درصد اطمینان بیشتری او را به مقصودش، زندگی و لذت از آن، می‌رساند. 
رمان، شش فصل دارد. بعضی مفصل و برخی قدری کوتاه‌تر: سبز، زرد، آبی، سرخ، بنفش و سفید و در همین نام‌گذاری نیز نکاتی است. نخست اینکه وقتی کار را می‌خوانید، تمام طیف‌های هر رنگ را در نظر بیاورید متناسب با ماجرای داستان. تمام پرده‌های سبز را، همه‌ی زردها را مثلا طلایی، زردی که به کدری می‌زند، زرد مریض و... یا مثلا آبی آسمانی، نیلی، سرخِ خون، سرخِ لب، سرخ سیلی و... و این نکته‌ی مهمی است که در حین خواندن به آن پی می‌برید. 
دو دیگر آنکه در داستان به رنگین‌کمان (و رنگ بطور کلی) چندین بار اشاره شده. یکجا نیهات به سپهر می‌گوید: «یک افسانه‌ی ترکی هست درباره رنگین کمون... اگه کسی از زیر کمونش رد بشه، جنسیتش عوض می‌شه؛ یعنی اگه زن باشه مرد می‌شه و اگه مرد باشه زن.» صرف نظر از اهمیت این گفتگو که نقشی کلیدی در کار دارد، می‌خواهم به این نکته اشاره کنم که باید دقت داشت به ترتیب نام فصل‌ها که از سبز شروع می‌شود و به زرد می‌رسد. ترکیب رنگ سبز و زرد، آبی است. بعد به سرخ می‌رسیم و باز ترکیب آبی و سرخ می‌شود بنفش. فصل آخر هم که سفید است که بی‌رنگی است یا همان نور خالص تجزیه‌نشده یا ترکیب تمام طیف‌های نور با هم. 
و نکته‌ی آخر باز به همین مطلب ارجاع دارد. نویسنده به زیبایی با رنگ‌ها و ترکیب‌شان با هم و اشاره‌ی درون متنی به رنگین‌کمان و ارتباطش به نام اثر بازی کرده؛ اما نمی‌دانم که ازین نکته‌ی فیزیکی غفلت ورزیده یا دقت نکرده (یا می‌دانسته شاید) که تفاوت است بین ترکیب و تجزیه‌ی «رنگ‌ها» و «نورها». سه نور اصلی داریم: سرخ، آبی و سبز و سه رنگ اصلی: سرخ، آبی و زرد. ترکیب رنگ‌ها با هم سیاه بدست می‌دهد و ترکیب نورها با هم سفید (نور معمولی). نبود رنگ، سفیدی (بی رنگی) است و نبود نور، سیاهی (تاریکی). با این توضیح نمی‌دانم نویسنده منظورش ازین نام‌گذاری، طیف‌های نور بوده یا رنگ. چرا که اگر اولی باشد آنگاه ترکیب سبز و زرد، آبی نیست و الخ. 
بهر حال این هم ابهامی است که بر زیبایی و چند لایگی متن می‌افزاید. می‌بینید که چطور همین مساله‌ی به ظاهر ساده‌ی مربوط به فرم کار، در محتوا و نحوه‌ی نگاه ما به آن موثر است؟ رنگ‌ها، ترکیب‌شان و صحبت از رنگین‌کمان که برای ذهن آشنا در دم تداعیگرِ هم جنس‌گرایی با تمام طیف نورهایش است. (باز باید به یاد داشت افسانه‌ای را که نیهات برای سپهر می‌گوید.)
می خواهم باز به فرم بپردازم -که در نوشتار، به ویژه ادبیات، با وجود کارایی تفکیک مفاهیمِ گویا دوگانه‌ی فرم و محتوا (معنا) نمی‌شود از در هم تنیدگی‌شان گریخت. فرم (ساختار، صورت، قالب، چارچوب) در حالت عریانش همان زبان است. نویسنده چه چاره‌ای دارد جز آنکه در فرم زبان، ذهنش را و محتوای ذهنی‌اش را بنمایاند؟ و در قدم بعد با انتخاب قالبِ روایت و زبانی معطوف به زمان و زمانه و زمینه‌ای ویژه، فرمی دیگر بر فرم پیشین بپوشاند و بعد با گزینش سبک و ژانر و پردازش شخصیت‌ها و شخصیت‌شان باز فرمی بر فرمِ پیشتر بیافزاید و شگفت آنکه همه‌ی این فرم‌ها جز در میانه و با پشتوانه و بلکه به دستانِ فرمِ زبان و ذهنیتی که جز با زبان، طرفی برنمی‌بندد، فرم نمی‌گیرند. البته و صد البته که حرفی، معنایی، محتوایی تازه و گفتنی لاجرم باید باشد تا سزاوارِ این‌همه پیچ و واپیچ شود. معنایی که خود جز در صورتِ زبان، صورت نمی‌بندد! در این متن برای نوشتن بعضی کلمات، از عرف رایج عدول شده؛ مثلا: توو، روو، دوور یا حتا، حتمن، واقعن و... پرسش این است که آیا برای این چنین نوشتن بدیعی دلیل و علتی در کار بوده؟ ضرورتی داشته؟ من گمان نمی‌کنم و دلیلم هم این است که از گذشته تا کنون این کلمات به سیاق معمول نوشته شده‌اند و مشکلی در خوانش و فهم‌شان پیش نیامده. پس اگر نویسنده می‌خواهد خلاف روند عادی کلمه‌ای را بنویسد، لابد باید دلیلی داشته باشد و اگر دلیلی بود هیچ ایرادی نداشت (و بلکه لازم بود) در پاورقی یا انتهای کتاب ذکر می‌شد. 
همچنین معادل‌سازی‌هایی هم انجام شده؛ مثلا «گی‌گاه» بجای کاباره‌ای که ویژه‌ی همجنس‌گراهاست. این برابر نهاد اگر چه به نظر خوش آهنگ می‌رسد و جالب، اما ایرادی دارد. آخر مگر به کاباره‌های معمولی می‌شود گفت «دگر‌جنس‌گراگاه یا استریت‌گاه»؟ نمی‌شود و ایراد از پسوندِ «گاه» است. آیا هرجا که گی‌ها با هم جمع شوند، گی‌گاه، به معنایی که نویسنده به کار برده، خواهد بود؟ البته که نه! یا مثلا نویسنده «سرراست» را در برابر دگر‌جنس گرا، نهاده است. پس آیا می‌توان با توجه به سیاق کلمه‌ی سرراست، به هم جنس‌گراها گفت «سرکج یا سَرخَم یا مثلا گنگ، مبهم یا نامشخص»؟ گمان نمی‌کنم!
این تذکر هم از این لحاظ مهم است که خواننده را به اشتباه نیاندازیم و کلمه‌ای را به خطا به خوردش ندهیم و هم مهم است چون نویسنده چنان که از متن برمی‌آید، اهل دقت و فلسفیدن است. این چنین آدمِ عزیز و کمیابی باید وسواس بیشتری در گزینش و چینش کلمات به خرج دهد. 
نکته‌ی دیگر باز مربوط است به زبانِ رمان. به نظر می‌رسد نویسنده مُصِر است تا جایی که می‌تواند فارسی بنویسد. این البته سعی مَأجوری است. زبان متن هم انصافا خوانا و خوب است؛ اما به نظرم اصرار بر سره‌نویسی گاهی ما را از قابلیت‌ها و ظرفیت‌های زیبایی‌شناسانه‌ی زبان محروم می‌کند و ‌ای بسا مُخل فرایند فهم اثر شود. مترادف‌های متداول عربی -که به نظر من دیگر به نحوی فارسی شده‌اند- نقش آشکاری در روانی و گویایی نوشتار دارند. حیف است که خودمان را ازین امکان محروم کنیم. آن هم در حالی که می‌دانیم در واقع مرز فرهنگی و تاریخی آشکاری بین ما و همسایگان‌مان نیست. «ما»ی فارسی زبان، در میان خودمان اقسام گویش‌ها و لهجه‌ها و زبان‌ها را داشته و داریم و بزرگان ادبیات ما از دیرباز تا همین حالا نشان داده‌اند که استفاده از تنوع فرهنگی و زبانی نه تنها «ما» را کم‌رنگ و بی‌هویت نمی‌کند بلکه بر غنا و زیبایی و توان ذهن و زبان‌مان می‌افزاید. 
این نکته باز از آنجا قابل تامل‌تر می‌شود که در خود داستان، نویسنده در برابر ناسیونالیسم و ناب‌گرایی افراطی و بیمارگونه که به نژندی نژادپرستی می‌زند، موضع می‌گیرد و به درستی و بحق هم. البته بازیابی واژه‌های همچنان کارای کهن و کشف ظرفیت‌های معنایی و واژه‌سازی زبان فارسی، خجسته شیوه‌ای است که احساس می‌کنم نویسنده‌ی آگاه و خوش‌ذوق ما در پی همین است. 
 نکته‌ی دیگر آنکه نویسنده به اقتضای مناسبت مطلب، از نویسندگان، فلاسفه، نقاشان، آهنگسازان و... نام می‌برد. این درست که بسیاری از آنها به علت کثرت ارجاع و آشنایی دیگر اسمِ عَلَم شده‌اند و بی نیاز از شرح، اما گذشته از ایشان شایسته بود به شکل پانویس یا یادداشت آخر کتاب، توضیحی درباره‌ی دیگران داده می‌شد. اینکه ما با رمان مواجه‌ایم و نه کتاب علمی یا اینکه اینترنت امکان جستجو را به همگان (یا اکثریتی) می دهد نمی‌تواند توجیه مناسبی باشد برای عدم معرفی نام‌ها و چیزهایی که بیشتر تخصصی‌اند تا عمومی. تا آنجا که من دیده و خوانده‌ام از قضا رسم معمولی است که این کار حتی در ادبیات انجام شود. وجود توضیحات در خود متن سبب می‌شود که ارتباط خواننده با ماجرا پس از هر مواجهه با واژه‌ی جدید، نگسلد؛ که البته ارتباط پیوسته‌ی ذهن مخاطب با متن، یک ضرورت است. 
همچنین نویسنده به کرّات و البته در ارتباط با جریان متن، خط داستانی را قطع می‌کند و در مقام تحلیل‌گر، پرسنده و نظریه‌پرداز، آنچه را به نظرش مهم است از زاویه‌ی روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، روا‌ن‌کاوی، فلسفه، هنر، دین و... مورد نقد و بررسی قرار می‌دهد. حجم قابل توجهی از کتاب در برگیرنده‌ی همین نظریه‌پردازی‌هاست. من شخصا هم آن‌ها را به جا یافتم و هم بسیار آموختم؛ اما نگران آنم که این چنین مستقیم و رو، طرح مساله کردن، آن هم با قطع آشکار روند داستانی، قدری برای همه‌ی خواننده‌ها خوشایند نباشد. من به این فکر می‌کنم که آن همه نقطه نظرات جالب و مهم و اندیشیدنی بهتر بود اگر در جریان داستان و در قالب دیالوگ طرح می‌شد (یا هر طریق غیر مستقیم دیگری) تا هم شکل مانیفست نداشته باشد و هم به علت پوشیدگی در لابه‌لای داستان، کمتر موضع تقابلی و تدافعی خواننده (به ویژه خواننده‌ی دگرجنس‌گرا و بلکه همجنس‌گرا‌هراس) را برانگیزاند و می‌دانم که انجام این کار تا چه پایه دشوار و زمان‌بر و توان‌فرساست و البته می‌دانیم هم که خلق شاهکار لاجرم چنین است. نمی‌گویم که کلیت کتاب در شکل فعلی ناجور است. ابدا. برای من یکی که چنین نبود. تنها سخنم این است که تا جایی که ممکن است مرز بین ادبیات داستانی و به طور کلی هنر را با علوم تجربی و انسانی باید حفظ کرد. واضح است که مرز عبور‌ناپذیری بین این مقولات نیست و در هم‌تنیدگی اجتناب‌ناپذیر؛ اما در عین حال تعریف‌ها، روش‌ها و اهداف ویژه‌ی علم و هنر به طور عام، چارچوبی به دست می‌دهند. دقت در رعایت این چارچوب‌ها و موازین به نفع همه است. هم علم و هنر، هم دانشمندان و هنرمندان و هم آثار علمی و هنری و هم مخاطبان ویژه‌ی هر کدام. آنچه مسلم است و مسلما سبب خرسندی، ذهن پیچیده و فلسفیده و پُر مساله‌ی نویسنده است. این چنین ذهن کنجکاو و واکاوی حتما و قطعا آثار شاهکاری خواهد آفرید اگر که بخواهد. 
یکی از نقاط قوت کار، تغییر شیوه‌ی روایت داستان است. زوایای دید مختلف، دانای کل، راوی (که خود سپهر است) و بیان داستان از زبان ذهن سپهر، هرکدام این فرصت را به خواننده می‌دهد که هر بار از یک دریچه‌ی تازه به ماجرا بنگرد. یک بار از بالا به پایین، یک بار خود را همراه و بلکه جای سپهر دیدن، یک بار با فاصله گرفتن از شخصیت‌ها و اتخاذ موضعی نقادانه و درون‌نگرانه. این مساله علاوه بر بر هم زدن یکنواختی کار به لحاظ ظاهری، نمی‌گذارد که مخاطب با نشستن در جایگاه تماشاچی بی‌طرف و فرو رفتن در لاکش، احساس ایمنی کند و از این راه مدام ذهنش را وا می‌دارد که به شیوه‌ای دیگر با مساله درگیر شود. 
از دیگر نقاط عمیقا تاثیرگذار و قدرتمند داستان، دیالوگ‌های آن است که بسیار ماهرانه و هنرمندانه‌اند. دیالوگ‌نویسی مهارتی است که نویسنده‌ی آراسته به آن، تحسین و همدلی خواننده را نیز خواهد داشت. دیالوگ‌های پیرهن رنگرزان، روان، طبیعی و به شدت باورپذیرند. هیچ تصنع و تکلفی در آنها نیست. گویی که از دل زندگی واقعی نویسنده روییده‌اند و نه اینکه ساخته شده باشند؛ که به نظر من هم همینطور است. تک‌تک کلمات و تصاویر و گفتگوها جار می‌زنند که نویسنده یک‌یک‌شان را زیسته، اندیشیده، باز اندیشیده و با تردستی و البته سرسختی بار دیگر در پیکره‌ی کلمات ریخته و جان بخشیده و نامیرایی هنرمند هم از همین جاست. 
همچنین است شخصیت‌پردازی‌ها. در پایان داستان، تصویری واضح از شخصیت سپهر در ذهن ماست. خوب می‌شناسیمش. دیگر شخصیت‌ها هم به فراخور نقش و میزان حضورشان در داستان، جا افتاده، فهمیدنی و باورپذیرند. نحوه‌ی رخداد اتفاقات و پیوند ماجرا‌ها هم معقول و طبیعی است و تقریبا جایی از کتاب نیست که راکد و بی‌اتفاق بگذرد. البته اگر از قطع مکرر داستان و طرح مستقیم نظریات و تحلیل‌های نویسنده بگذریم. 
هر کدام از شخصیت‌های اصلی داستان شناسنامه دارند؛ یعنی می‌شود فهمید که این آدم بنا بر سرگذشت و شخصیت ویژه‌ای که دارد حالا فلان طور رفتار می‌کند یا بهمان حرف را می‌زند. دایی، مادر، منوچهر، سالومه، بهمن، نیهات همه همین طورند و هرکدام داستان خودشان را دارند؛ مثلا هم نحوه‌ی ورود شادی مظفری طبیعی و خوشایند است هم شخصیتش و هم سرانجامش و حتی نامش هم. شادی مثل دری است که به روی شادی سپهر باز و بسته می‌شود یا بهتر بگوییم «فراز» می‌شود. یا مثلا می‌شود به راحتی پذیرفت که وقتی سپهر به پدرش می‌گوید چون «آنها» نژادپرست بودند نتوانستم تحمل کنم و برگشتم، زود بفهمد پسرش دروغ می‌گوید. یا مثلا دایی علی بفهمد که سپهر تریاکش را کش رفته تا خودش را خلاص کند و حتی دردش را هم بگوید. یا مثلا داستان و شخصیت سالومه خیلی خوب در دل داستان کلی جا خوش کرده و علاوه بر ایجاد فضای «داستان در داستان» گره‌گشایی دلچسبی هم برای پایان رمان دارد. 
و البته نکته‌ی تأمل‌برانگیز و ایهامی و حافظانه-رندانه‌ای هم در پایان کار (با ارجاع به آغازش) هست. اینکه خواننده به درستی نمی‌داند آنچه در فصل سبز می‌بیند و می‌خواند چیست؟ خواب است یا واقعیت؟ تا آنکه به فصل سفید می‌رسد و بازگویی داستان به آغاز برمی‌گردد یا اشاره دارد. آیا آن تصاویر هم‌آغوشی با اشکان است یا نیهاتِ بازیافته یا حتی با خودش در آینه یا رویایی یا حالتی جنو‌ن‌آمیز؟ خواب است یا بیداری؟ خودش را بالأخره در آینه می‌شناسد یا نه؟ منظور از آینه احیاناً چشم معشوق نیست؟ چگونه به زیر رنگین‌کمان می‌رسد؟ آیا افسانه‌ای که نیهات گفته راست در می‌آید و اثر می‌کند؟ آیا سفید یعنی که سپهر همه‌ی رنگ‌ها (یا بخوانیم فکرها، طیف‌ها، گرایش‌ها و تلاطم‌ها) را در خود جمع کرده و مثل نور، مجموع همه‌ی رنگ‌ها شده و کسب جمعیت کرده از زلف پریشان روزگار افکارش؟ و این همان چیزی است که ناگشوده می‌ماند. تا ذهن خواننده‌ی خواهنده را گرفتار رها کند. 
داستان را که می‌خواندم بدجور نسبت به موقعیت سپهر که در وین است و یاری مهربان دارد و موسیقی می‌خواند و فلوت می‌زند حسادت کردم. بدجور عصبانی شدم از آن همه شتاب‌زدگی و سردرگمی و سودایی بودنش موقع جدایی از نیهات و برگشتنش. بدجور پوزخند زدم به بهانه‌ای که می‌آورد برای برگشتنش. بدجور کفرم درآمد از اینکه ایمیلش را مدت‌ها چک نکرده و به خاطر همین خودخواهی یا ترس یا فراموشی، از خواهرش بی‌خبر مانده. همه این «بدجور»ها یعنی مهر تأییدی بر موفقیت نویسنده. 
در داستان چند باری با صحنه‌های هم‌آغوشی و عشق‌بازی و در هم تنیدن و تابیدن تن‌ها روبه‌رو می‌شویم و هر بار با تصویری تازه و دلربا و بدون آلودگی به هرزه‌نگاری و این علاوه بر نمایشگری چیره‌دستی نویسنده، روان به سامان و سلامت او را گواهی است. 
علاوه بر همه‌ی این‌ها نویسنده جهد بلیغ کرده تا در این رمان تصویری عمومی و البته واضح از همجنس‌گرایی، نمادهایش، محدودیت‌هایش، تابوهایش و مشکلات دگرباشان، اشتباهات و انحرافات شخصی و شخصیتی و روانی‌شان به علت تنگناهای استخوان خردکُن فرهنگی و اجتماعی، همچنین زشتی‌ها و پلشتی‌های جامعه و روابط انسانی ارائه کند. آن هم در کنار تئوری‌پردازی‌هایی در باب روان-جامعه‌شناسی، دین و مذهب و سنت و جنسیت و آمیزش جنسی، تاریخ، هنر، زیبایی و غیره. با در نظر داشتِ همه‌ی این‌ها می‌بینیم که بار سنگینی بر گرده‌ی داستان نهاده شده و طرفه آنکه (به زعم من و البته کسانی که آن را چاپ و تکثیر و توصیه کرده‌اند) توانسته به طور موفقیت‌آمیزی به سر منزل سلامت برسد. 
رمان پیرهن رنگرزان از آن جمله کتاب‌هایی است که می‌شود با افتخار و گردن‌افراخته به هر کس (هر کس عاقل و بالغی البته!) پیشنهادش داد. افتخارِ «ما»‌ی همجنس‌گرا و «ما»ی اقلیت ازین پیشنهاد بیشتر است که نویسنده یکی از ماست. 
اگرچه کتاب پر از دیدگاه‌های تأمل‌برانگیز و جملات بازگو کردنی است، برای جلوگیری از اطاله‌ی کلام از نقل‌شان می‌پرهیزم. آن چنان که از طرح و نقدشان هم. امیدوارم شما این کار را بکنید. فقط این را بگویم که چقدر آرزومند دیدار و گفت و شنید با نویسنده‌ی این کتابم. از همین جا می‌بوسمش و با گرمای ارادت دستش را می‌فشارم.

مزدک زندیک